नेपालमा चिनियाँ सक्रियताः ओली–दाहालसँग वार्ता, बाम गठबन्धनमा जोड
काठमाडौं । नेपालले अमेरिकी सेनाको स्टेट पार्टनरसीप प्रोग्राम (एसपीपी) अघि नबढाउने निर्णय गरेकोमा चीनले प्रशंसा गरेको थियो । अमेरिकी सैनिक सहयोग परियोजना अन्तरगत आएको एसपीपीलाई नेपालमा विवाद भएपछि त्यसलाई अस्वीकार गरेको थियो । नेपाल सरकारले सो कार्यक्रम अस्वीकार भएको पत्र लेख्ने निर्णय गरेको भएपनि अहिलेसम्म पत्राचार भएको छैन । सो विषयलाई लिएर चीन सरकारले स्वागत गरेको थियो । त्यसको लगत्तै चिनियाँ अधिकारीहरुले नेपालका कम्युनिष्ट पार्टीका दोस्रो तहका नेताहरुसँग कुराकानी गर्दे आएका थिए ।
उनीहरुसँग कुराकानी गरेसँगै बिहिबार र शुक्रबार नेपालमा दुई ठूला पार्टीका अध्यक्षसँग चिनियाँ कम्युनिस्ट पार्टीका विदेश विभाग प्रमुख लिउ जियानचाओले कुराकानी गरेका छन् । उनले भिडियो कुराकानी गरेका हुन् । सत्तारुढ नेकपा माओवादी केन्द्रका अध्यक्ष पुष्पकमल दाहाल ‘प्रचण्ड’सँग बिहीबार र नेकपा एमालेका अध्यक्ष केपी ओलीसँग शुक्रबार भिडिओ कुराकानी भएको चिनियाँ कम्युनिस्ट पार्टी (सिपिसी) को विदेश विभागले आफ्नो वेबसाइटमा राखेपछि त्यसको खुलसा भएको हो ।
नेपालका लागि चिनियाँ राजदूत हाउ यान्छी तीन महिने विदामा रहेका बेला सीपीसीले ओली र प्रभण्डसँग कुराकानी गरेको हो । ‘चीनको चाहान नेपालमा बामगठबन्धन होस् भन्ने छ त्यसकै सेरोफेरोमा बसेर कुराकानी भएको हो’, स्रोतले भन्यो । भिडिओ वार्तापछि दुई पार्टीबीच आदानप्रदान र सहयोगसम्बन्धी समझदारीपत्र (एमओयु) मा हस्ताक्षर पनि भएको सीपीसीले जनाएको छ । भिडिओ वार्तामा चिनियाँ कम्युनिष्ट पार्टी केन्द्रीय समितिको अन्तर्राष्ट्रिय विभागका उपमन्त्री चेन झोउले पनि सहभागी थिए ।
अमेरिकी सहयोग परियोजना मिलेनियम च्यालेन्ज कर्पोरेशन (एमसीसीलाई) नेपालको संसदबाट अनुमोदन गरेपछि चिढिएको चीनले नेपालका बामहरुलाई एक ठाउँमा ल्याउने कोसिस गरिरहेको छ । जसका कारण उनीहरुले दुई ठूला कम्युनिष्ट पार्टीका नेताहरुलाई भिडियो वार्ता गरेका थिए ।
सीपीसीका महासचिव समेत रहेका चिनियाँ राष्ट्रपति सी चिनफिङको सन् २०१९ मा सम्पन्न नेपाल भ्रमणको प्रसंग निकाल्दै नेता लिउले उक्त ऐतिहासिक यात्रापछि दुई देशबीचको सम्बन्ध विकास र समृद्धिको लागि रणनीतिक साझेदारीमा स्तरोन्नति भएको बताएका थिए । उनले सीको भ्रमणपछि द्विपक्षीय सम्बन्ध द्रूत विकासको नयाँ युगमा प्रवेश गरेको समेत बताएका थिए ।
‘चीन र नेपालका शीर्ष तहमा भएका महत्वपूर्ण सहमति कार्यान्वयन गर्न, राजनीतिक आपसी विश्वासलाई गहिरो बनाउन, ठूला परियोजना सक्रिय रूपमा अघि बढाउन र ‘बेल्ट एण्ड रोड’ अवधारणा अन्तर्गत विभिन्न क्षेत्रमा व्यवहारिक सहकार्य अघि बढाउन चीन नेपालसँग काम गर्न इच्छुक छ’ भिडिओ कुराकानीमा लिउले भने । त्यस क्रममा उनले दुई देशबीचको सम्बन्ध नयाँ उचाइमा पुगेको पनि बताए ।
चिनियाँ नेता लिउले चिनियाँ कम्युनिष्ट पार्टी, माओवादी केन्द्र र एमालेका विचार र भावना समान रहेको बताएकाे बताउँदै दुवै पार्टीसँगको आदानप्रदानलाई थप सुदृढ गर्न तथा जनस्तरको सम्पर्क बढाउन चाहेको बताएको सीपीसीले उल्लेख गरेको छ । ‘हामी छिमेकी मुलुक एक अर्काको मुख्य चासोको सम्मान गर्नुपर्छ। यहाँहरूले दुई देशबीचको स्वस्थ र स्थिर विकासलाई प्रबर्धन गर्न भूमिका खेल्नुहुनेछ भन्ने विश्वास छ’ लिउले भनेका थिए ।
निकट भविष्यमा हुन लागेको चिनियाँ कम्युनिस्ट पार्टीको २० औं राष्ट्रिय महाधिवेशनले चीनको विकासको खाका तयार गर्नुका साथै नेपाल–चीन सम्बन्धको विकासमा नयाँ गति दिने लिउले बताएका थिए । सीपीसीको वेभसाइटमा उल्लेख अनुसार भिडिओ वार्तामा दाहाल र ओलीले नेपाल र चीनबीचको मित्रता चिरस्थायी रहेको बताएका थिए । त्यसक्रममा दुवै नेताले चिनियाँ कम्युनिष्ट पार्टीसँगको सम्बन्धलाई उच्च प्राथमिकता दिने बताउँदै कुनै पनि शक्तिलाई चीन विरोधी गतिविधिमा संलग्न हुन नेपाली भूमि प्रयोग गर्न कहिल्यै अनुमति नदिने प्रतिबद्धता जनाएका थिए ।
गत ६ जेठमा काठमाडौं आएकी अमेरिकी उपविदेशमन्त्री उज्रा जियाले जावलाखेल र स्वयम्भूस्थित तिब्बती शरणार्थी क्याम्प र बौद्धस्थित एक तिब्बती गुम्बाको भ्रमण गरेपछि चिनियाँ पक्ष नेपाल सरकारसँग निकै सशंकित भएको थियो । अमेरिकी विदेश संयोजक रहेकी जियाको यो भ्रमण सरकारको अनुमति विना नै भएको थियो अर्थात् सरकारले भ्रमणको कार्यसूची सार्वजनिक नै गरेको थिएन । जियालाई तिब्बती शरणार्थी क्याम्पमा भ्रमणका लागि औपचारिक स्वीकृति दिँदा चीन रिसाउने र उनलाई रोक्दा अमेरिका रिसाउने चिन्ता सरकारलाई थियो । त्यही अप्ठ्यारोका कारण भ्रमण तालिका नै सार्वजनिक नगरी सरकारले मध्यमार्गी बाटो रोजेको तथ्य चीनलाई समेत थाहा थियो ।
एक दशकपछि अमेरिकाबाट नेपालमा भएको यस्तो उच्चस्तरीय भ्रमणको कार्यसूची सार्वजनिक नहुनुमा तिब्बती शरणार्थी मामिला नै प्रमुख कारण थियो । चीनले उक्त भ्रमणलाई लिएर असन्तुष्टि जनाइरहँदा सरकारी अधिकारी त्यस्तो शरणार्थी क्याम्पमा भएको भ्रमणको जानकारी नभएको भनेर पन्छिने प्रयासमा गर्यो । तर, प्रमुख प्रतिपक्षी दलका नेता तथा पूर्वप्रधानमन्त्री केपी ओलीलगायत नेताहरूले यो विषयलाई लिएर सरकारको परराष्ट्रनीतिमाथि संसदमै प्रश्न उठाएपछि तिब्बती शरणार्थीको मामिलालाई लिएर सरकार विवादमा तानिएको थियो । जसका कारण चिनीयाँ कम्युनिष्ट पार्टी एमालेसँग नजिक भएको थियो भने माओवादीलाई सत्ता गठबन्धनबाट बाहिर ल्याउने कोसिसमा रहेका बेला उनीहरुबीच कुराकानी भएको एक नेताको दावी छ ।
तिब्बती शरणार्थीको मामिलामा अमेरिका–चीनको टकरावले भूराजनीतिक भूमरीमा नेपाल परेको थियो । झन्डै ६ दशकदेखि नेपालले यो टकराव झेल्दै आएको भएपनि एससीसी र एसपीसी जस्ता कार्यक्रमले झन विवादमा तानिएको थियो । पछिल्लो एक वर्षयता अमेरिकाले यस विषयलाई प्राथमिकतामा उठाएपछि नेपालमा दुई शक्तिराष्ट्रको टकराव बढेको आभाष हुन थालेको थियो ।
शुक्रबार भएको भिडियो वार्तामा ‘चिनियाँ कम्युनिष्ट पार्टीको शताब्दी लामो सङ्घर्षका मुख्य उपलब्धि र ऐतिहासिक अनुभवले नेपाली राजनीतिक पार्टीका लागि महत्वपूर्ण प्रेरणा प्रदान गरेको छ’ त्यसक्रममा दाहाल र ओलीले भनेको विषय उल्लेख गरेबाट स्पष्ट हुन्छ कि ओली र दाहाल अझै उत्तरी छिमेकीतिर नजिक छन् ।
दाहाल र ओलीले चिनियाँ कम्युनिष्ट पार्टीसँग ‘बेल्ट एण्ड रोड’ अवधारणाको संयुक्त निर्माण लगायत क्षेत्रमा सहयोग सुदृढ गर्न र दीर्घकालीन सम्बन्ध विकास गर्न आफूहरु इच्छुक रहेको बताएको सीपीसीले आफ्नो वेभसाइटमा उल्लेख गरेको छ । नेपालबहस